Bugünkü konumuz, BIR MAZIDAĞI MASALI
Hafızam beni yanıltmıyorsa eğer, 1971 yılıydı. Zamanın Valisi rahmetli Ergün Gökdeniz ile Mazidağı'na gitmiştık. Dağ-bayır aşıp vardığımız noktada; buraların zengin fosfat yatağı olduğunu, ancak ABD şirketlerinin yaptığı aramalar sonunda ; mevcut rezervin çok zayıf olduğunu belirtip kazıların üstünün kapatıldığını söylemişti.
Bir süre sonra MTA'nın arama çalışmalarının sonucunda, değerli bir fosfat yatağı bulunduğu açıklanarak gerekli girişimler başlatılmıştı.
Sihirli bir el değmişti sanki.
Ciddi bir rezervin olmadığının açıklanması sonrası, ciddi manada bir fosfat yatağı bulunuyor ve kısa süre sonra Etibank'ın Mazıdağı Fosfat Tesisi devreye girip üretime başlanıyor. 1974 yılı deneme üretiminin başlamasıyla birlikte ; yaratılan istihdam gücü nakliye sektöründe canlılık başta Mazıdağı olmak üzere bölgede gözle görülür bir hareketlilik oluşturmuştu.
Gelişmişlik sürecinden nasibini alamamış Mazidağı'da; köylünün, esnafın yüzü gülmeye başlamıştı.
Bir ara satın alma biriminin bir işgüzarlığı ile;
Mazıdağı veya Mardin'den temin edilmesi mümkün olan ihtiyaçlarin Diyarbakır veya başka illerden temini cihetine gidilmiş, ancak durumun yönetime bildirilmesiyle bu sorun kısa sürede çözümlenmişti.
( Burada bir parantez açma durumundayım. Nasıl; Resmi Kurumlarda öncelikle Sümerbank ve Devlet Malzeme Ofislerinden satın alma zorunluluğu varsa , Anadoludaki kurum ve kuruluşlar da ihtiyaçlarini öncelikle kendi bölgesinden temin etme yolunu seçmelidir. )
Mazıdağı Fosfat'in mütevazı çalışmaları 1992 yılına kadar aynı şekilde devam etti. 1992 yılında; şu ana kadar bilinmeyen bir nedenle tesis üretimi durdurdu. Bu konuda bugüne kadar cevap bekleyen sorular var :
* Fabrikada üretim bir anda neden durduruldu?
* Üretim durmasına rağmen; idari kadro çalışanlarının işine son verilmedi de, uzun bir süre hiçbir iş yapmadan tesiste tutuldu ?
BİR MAZIDAĞI MASALI'nın ilk bölümünün sonunda ; atıl kalan binalar zaman zaman başka amaçlarda kullanılmak istenmişse de; ne sevgi evi, ne okul ve nede sağlık kuruluşu olabildi. Binalar kendi kaderlerine , dökülmeye terk edildi.
Bu masalın en can alıcı bölümü; uzun seneler sonra, Mazıdağı Fosfat'in yeniden gündeme oturması oldu.
Turkiye'nin, milletin orasına-burasına koymasıyla tanıdığı bir isim ; çeşitli imtiyazlarla 2017 yılında söz konusu yerin yeni sahibi oldu.
Çok önceleri önemsiz diye üstü kapatılmak istenen , daha sonra kurulup faaliyete geçen ve bilinmeyen nedenlerle üretimine son verilen tesisin bulunduğu bölge kişiye özel destek ve kararnamelerle geliştirilmiş bir durumda yeni sahibince faaliyete girmiş durumda.
20.03.2017 tarih ve 2017/10082 sayılı kararname ile ; Gümrük Vergisi ve KDV muafiyeti ile KDV iadesi gibi destekler sağlanan Etibakır AŞ.'nin Metal Geri Kazanım ve Entegre Gübre Tesisi faaliyetini sürdürmekte.
Kurmuş olduğu yeni tesislerle ; 4 yılda tamamlanması koşuluyla hazirlanan yatirım projesi gereği ; 650 bin ton/yıl sülfirik asit, 150 bin ton/yıl fosforik asit, 75 bin ton/yıl amonyat,325 bin ton/yıl diamonyum fosfat, 750 bin ton/yıl nitrat fosfat, 6740 ton/yıl kobalt karbonat, 2530 ton/yıl çinko karbonat, 1990 ton/yıl katot bakır, 1540 kg./yıl gümüş, 534 kg./yıl altın ile 1.189.000 ton/yıl fosfat kayası istihracının üretilmesi planlanmış durumda.
Mazidağı'na bağlı 52 kòyün zarar göreceği, Karacadağ ve Karasu'nun olumsuz etkileneceği ve 26 köyün boşaltıma tehlikesine neden olabilecek bu kişiye özel yatırım için, sağlanan imtiyazlar yetmezmiş gibi , yine Cumhurbaşkanı Kararnamesi gereği 09.05.2019 tarih ve 1041 sayılı Resmi Gazetede yayınlanmış haliyle ; bölge Özel Endüstri Bölgesi ilan edilerek, Etibakır AŞ. dışında kimsenin tasarrufta bulunamayacağı hakkı tanınmış oldu.
Durun daha bitmedi...
BİR MAZIDAĞI MASALI'nın son bölümleri daha da can alıcı bence...
Böylesine ayrıcalıklar sonrası, kişiye özel hazırlanmış kararnamelerle kurulan tesislerde üretilmek üzere gelen ve üretilen malların nakliye sorununda da bazı kolayliķlar sağlanması gerekmez mi ?
Demiryolu ağına önem verdiğini açıklayan hükümetin ; bu hat için ayırdığı yatırım tutarı 585.4 milyon TL. Mardin Lojistik Merkezi için 2021 yılı yatırım programına konan ödenek 1000 TL. Evet evet...yanlış okumadınız, yazıyla bin lira. Buna karşılık 585.4 milyon liralık toplam yatırım tutarının 180 milyon liralık bölümü iltisak hattı olan 53 kilometrelik Diyarbakır-MAZIDAĞI Etibakır AŞ. demiryoluna harcanmak suretiyle , oramızın- buramızın uzmanı şahsiyetin nakliye işini de halletmiş olduk.
Hadi hayırlısı....
