Önce bir tanımlama yapıp yazının özüne geçelim.
COĞRAFİ İŞARET : Belirgin bir niteliği, ünü ve diğer özellikleri bakımından kökenin bulunduğu yöre, alan, bölge veya ülke ile özdeşleşmiş ürünü gösteren işarettir.
Evrensel bir uygulama olan coğrafi işaret uygulaması; amacına uygun, belirlenen kriterler dahilinde değerlendirildiğinde, bağlı bulunduğu yöre için tanıtıcı ve katma değer sağlayıcı bir unsurdur.
Uygulamanın başladığı ilk dönemlerde, çok sıkı araştirilmalar sonucunda Türk Patent Kurumunca tescil edilen ürünün coğrafi işaret hakkını kazanmasıyla, kendi bölgesinin dışında da namlanıp ülke genelinde coğrafi işaret almış ürünlerle birlikte anılır.
Önceleri özellikle raf ömrü uzun ürünlere odaklanma gereksinimi nedeniyle ; coğrafi işaret talebi de ,
tescil edilme oranı da sınırlı sayıda kalırken ; şimdi bir taraftan talepler artıyor, diğer taraftan gerekli hassasiyeti göstermeyen Türk Patent Kurumu coğrafi işaret haķkını alabilmesi için onayını veriyor.
Bazı yörelerde konu o kadar sulandırıldı ki; raf ömrüne, ürünün sadece o yöreye ait olduğuna, kısacası belirlenen kriterlere sahip olup olmadığına bakılmaksızın coğrafi işaret talebi yapılmakta .
Hadi talep edildi de , uygun görülmesi bu kadar mı basit ?
Şu anda çeşitli yörelerde 661 ürün tescili yapılmışken, 691 müracaat ta sırasını beklemekte.
Gaziantep ve Şanlıurfa dışında, konuya en ciddi ve en uygun taleplerde bulunan iller Güneydoğu Anadolu Bölgesindeki illerdir.
Gaziantep 40, Şanlıurfa 31 ürünün coğrafi işaret hakkını almışken; konuyu sulandırmadan Mardin hakettiği 8, Siirt 4, Batman 2, Diyarbakır 6 ürünün coğrafi işaretini almış durumda.
Özellikle mutfak ürünlerine odaklanmış Gaziantep ve Şanlıurfa'nın coğrafi işaretli ürünlerinin çoğu başka yörelerde de bulunan mütevazi ve anonim ürünlerdir.
Şanliurfa ve Gaziantep listelerinde yer alan Tırnaklı Ekmek, Içli Köfte, Meyan Şerbeti, Zerde , Lahmacun, Menengic Kahvesi gibi ürünler sadece kendilerine özgü ürün değildir.
Bunun yanında Turkiye'de ve birçok Avrupa ülkesinde bile tanınmış Mardinin Telkari Gümüş Islemeciligi ile Mardinli genç kızların el emeği göz nuru İğne Oyası hâlâ coğrafi işaret olarak tescillenmiş değil.
Türkiye genelinde coğrafi işaretli 661 ürünün listesine bakıldığında diğer birçok ilde de durum daha farklı değil.
16 milyon nüfusuyla ISTANBUL sadece Şile Bezi ile listede yer alırken ; Kastamonu gibi mütevazı nüfuslu bir il Turkiyenin en fazla coğrafi işarete sahip dördüncü ili. Özel yapım Bastonu ve Taskörü Sarımsağı ile tanınan bu ilde Kastamonu Bastonu hariç 40 ürün tescil edilmiş.
İstanbulun sadece bir ürününün bulunduğu listede ; İzmirin 29, Aydının 18, Malatyanın 18, Adananın 17, Balıkesirin 16, Denizlinin 16, Afyonun 25, Muğlanın 20, Bolunun 20 ürünü bulunmakta.
Aynı yörede 2-3 çeşit çorba, 3-5 çeşit köftenin yanısıra ; Muğla ilinde hem Milas El Halısı, hem Fethiye El Halısı tescil edilmiş, Meğri El Halısı tescili beklemekte.
Bu uygulamanın aynı şekilde devam etmesi halinde ; kısa zaman sonra ......Makarnası ve
........Menemeni de tescil edilip coğrafi işaret alırsa kimse şaşmasın.
Bir önceki yazıda da vurgu yaptığım gibi ; coğrafi işaret hakkını kazanmış ürünlerin var oluşu kadar denetlenmesi ve pazar bulması da önemlidir.
Telkari Gümüş Işlemeciligi ve İğne Oyasınin ilave edilmesiyle ; Kibe, Imlebbes, Ikbebet, Kaburga Dolması, Mardin Taşı, Sembusek, Ömerli Karfoki Üzümü ve Mardin Bulguru ilavesiyle MARDIN'IN coğrafi işaretli ürünler listesi daha da zenginleşmiş olacaktır.
