USD 0,0000
EUR 0,0000
USD/EUR 0,00
ALTIN 000,00
BİST 0.000

MARDİNLİ LEON KATIRCIYAN

10-06-2014

 

Osmanlı döneminde Mardin'in birçok şarkı ve türkülerine esin kaynağı olan gizemli Halep kenti, Mardinliler için en az palimptest kent İstanbul kadar önem taşıyan büyüleyici ve etkileyici atmosfere sahip, gelenek, görenek ve adetlerimizi yüzyıllarca büyük ölçüde bağrında taşıyan önemli bir ticaret merkezi idi.

Fransız Katolik Kapusen(Capusins) faaliyetlerinin en önemli güç merkezi sayılan 'Le Couvent des Péres Capucins a Mardine' (maison-mère) yerleşkesinin okulu école les Capucins, verdiği Fransızca eğitimle birçok Mardinlinin Fransızca öğrenmesine ön ayak olmuştur. Şeyh Yusuf el Ensari, Şeyh Yusuf el Haki gibi Müslüman din âlimlerinin de "Utlubu`l-ilme mine`l-mehdi ile`l-lahd velev bissin"( Çin'de bile olsa, beşikten mezara kadar ilim öğreniniz.) hadis-i şerifinden hareketle bu merkezde Fransızca dil eğitimi görmüş olmaları dikkat çekicidir. Daha önce önemli görevlerde bulunmuş bir Mardinliyi torunu anlatırken, şöyle diyordu; ‘Büyük dedeme yetiştim, onun doksan yaşına merdiven dayadığı bir zamanda, sallanan sandalyesinde(rock chair) Fransızca, François Marie Arouet'i okurken görünce çok şaşırmıştım' deyince yüzümde beliren büyük tebessümü görünce hiçbir mana verememişti doğrusu. Çünkü büyük dedesinin de bu okulda Fransızca okuduğunu çok iyi bildiğimi nerden tahmin edebilsin ki?


Paris'te on beş günde bir veya aylık olarak çıkan misyon yayınlarının yanı sıra, Le Petit Journal, L`Illustration gibi haftalık Fransızca dergi ve mecmuaların çok zahmetli, yorucu ve tehlikeli yolculuktan sonra Mardinli 'Leon bin Beyt el Katırçi'(Katırcıyan)'nın yönetimindeki deve kervanının sırtlarında Halep'ten Mardin'e getirildiğini söylersek belki de birçok kişi için abartı gibi gelebilir.
O dönemler Mardin'de görev yapan yabancıların özel güncelerinde de buna rastlamak pekâlâ mümkündür. Dergi ve mecmualara ulaşması için gün sayanların yanında, Halep'e giden kervana genellikle fildişi tarak , savatlı veya art nouveau işlemeli gümüş aynalar ve mekhele (sürme) gibi süs eşyası ısmarlayan Mardinli hanımefendiler, katırcı Leon'un Halep'in ünlü ve görkemli Victoria portalından ne zaman giriş yapacağını dahi hesap edebilecek konuma gelmişlerdi. Mardin şarkılarına ve türkülerine de konu olan süs eşyalarının başını fildişi tarak, ayna ve mekhele çekmekteydi.
Bütün bu ayrıntılar Katırcı Leon için ayrıntıdan öteye gitmemekteydi. Çünkü asıl sorumluluk gerektiren ise kıymetli eşya ve posta nakli idi. İşte bu noktada katırcılar çok emin insanlardan seçiliyordu. Mardin-Halep hattında katırcılık yapan Leon da bunlardan birisiydi. Bir diğer kardeşi ise, Mardin-Trabzon hattında görev yapmaktaydı. Şam, Mekke hattında görev yapan katırcılar ise genellikle Mardin ve Şam Araplarından oluşuyordu.
Mardin- Halep hattının işlek oluşu, gezginleri ve misyonerlerin sürekli bu hattı kullanmaları Katırcı Leon'a ekstra bir şöhret kapısı açılmıştı Mardin'de.
Bin bir gece masallarından hareketle, Bağdat'a gitmek üzere yola koyulan Batılı gezginler de, mutlak suretle Katırcı Leon'un kervanına katılmışlardır. Osmanlı döneminde evrensel bir kimliğe sahip, birçok Batılının rüyalarını süsleyen ve ‘Sarazen' olarak adlandırılan Mardin ve ‘Sarazenler'(Sarecenus) olarak adlandırılan Mardinliler, aynı zamanda doğal bir kültür elçilisi olan ve uzun ve yorucu yolculuk sırasında Batılıların Mardinlileri daha iyi tanımaları için dostluk köprüleri kuran Katırcı Leon'un nezdinde bütün dünyaya açılıyordu.
Amerikan Protestan Misyonunun Mardin'de kurduğu kütüphanedeki binlerce kitabın Mardin'e hangi yollarla ve nasıl ulaştığı konusunda çoğumuz kafa yormamışız anlaşılan. Bu eserlerin kazasız belasız Mardin'e ulaşmasında şüphesiz Katırcı Leon'un oynadığı rol yadsınamaz.
İpek yolunun can damarını oluşturan Halep-Mardin hattında , iki yüz-üç yüz yük devesiyle o zamanın şartlarında önemli bir taşıma filosuna sahip olan Katırcı Leon'a kısaca değinmeye çalıştık. Burada, Mardin- Basra hattında görev yapan ve çoğunluğu Musul Arap asıllı olan'Beyt el Mawsalli' kervancılarını da unutmadık elbette ki. Mardin'i kuzeye,güneye,doğuya ve batıya bağlayan ticaret yollarında yüzyıllarca yük taşıyan cümle katırcıların ruhları şad olsun.